Proveniershuis

Een proveniershuis was geen armenhuis, maar een stichting voor min of meer vermogende lieden die zich op latere leeftijd voor een vaste som inkochten en zich zo verzekerden van een onbezorgde oude dag. 

Sinds de middeleeuwen stond op deze plaats (buiten de stadswal) het Leprooshuis. In 1756 werd door de Schiedamse stadsarchitect Ary van Bol'Es het ontwerp geleverd voor de vernieuwingen van de gebouwen. De Delftse beeldhouwer-stucadoor Joseph Bollina (bekend van het gebouw van de Fundatie van Renswoude in Delft) was verantwoordelijk voor de gevel. 

De opvallende gevel heeft pilasters over de gehele hoogte en een uitbundig gedecoreerde middentravee in Lodewijk XV stijl, bekroond met een zwaar opzetstuk waarin de regentenwapens zijn weergegeven. Het wapen van Schiedam is bij de recente restauratie weer in kleur geschilderd. 

De nadruk van het complex ligt op het imposante voorgebouw en een tweede ‘hoofdgebouw' dat het hof aan de achterzijde afsluit. Daartussen, aan weerszijden van het langwerpige hof, bevinden zich twee vleugels met beneden- en bovenwoningen. De huisjes in de vleugels beschikten elk over een eigen stookplaats, een bedstede en een kast. Er was een centrale toiletvoorziening in het hoofdgebouw. Omstreeks 1900 kreeg elk huisje een eigen toilethok waardoor het beeld van de binnenhof veranderde.

De regentenzaal is ondergebracht in het achtergelegen hoofdgebouw samen met een algemene eetzaal (met erkeruitbouw aan de tuinzijde), een keuken en kamerwoningen op de verdieping en zolder. In totaal konden 73 personen in het hof worden ondergebracht. 

Voor meer informatie zie Jaarverslag Vereniging Hendrick de Keyser 87 (2005), pp. 44-57.