De Vier Gekroonden

Dit prachtig 16de-eeuws pandje staat in een sfeervol straatje in het centrum van Gouda.

 Oorspronkelijk was het onderdeel van een dubbelbreed pand waarvan nu Naaierstraat 7 de ene helft in beslag neemt. Gedurende de 15de eeuw werd het pand bewoond door opeenvolgende schoenmakers zoals ‘Haghe die Stilleganckmaker', de pantoffelmaker. In 1498 werd het pand in twee helften gesplitst en apart verkocht. De huidige gevel is tot stand gekomen na een stadsbrand in 1527 waarbij ‘veel huusen bij ongeval in de Nayerstraat (...) verbrant zijn'. De eigenaar op dat moment was ‘Jan de Steenhouwer'.

Het huis heeft de minimale maat die in die tijd was toegestaan: één roede (ruim 3,5 meter). De indeling bestaat uit een voorhuis, tussenruimte en achterhuis. Het voorhuis werd gebruikt als winkel, het achterhuis als woning. Het tussenvertrek bestond uit een kleine kelder met daarboven een bedstee en de trap naar de verdieping. In de 19de eeuw werd de bedstee vervangen door een kantoortje. Tussen de winkel en het tussenvertrek bevond zich een houten binnenpui die tijdens de restauratie in 1972 op zolder werd aangetroffen en herplaatst.

De gevel is opgebouwd uit drie verschillende soorten natuursteen, een werkwijze die in die periode gebruikelijk was. Het fries, de horizontale sierrand onder de daklijn, is vervaardigd uit mergel. Voor de bogen werd zandsteen toegepast, terwijl de hoekblokken en speklagen voornamelijk uit gobertanger bestaan, een hard en duurzaam kalksteenmateriaal dat vaak in prestigieuze bouwwerken werd gebruikt.

Tijdens de restauratie van 1972 kwamen op alle onderdelen sporen van oorspronkelijke beschildering aan het licht. Slechts het fries is bij die gelegenheid opnieuw gepolychromeerd, waarmee een fragment van het historische kleurbeeld is hersteld.

Het bijzondere gevelfries met Gotische ornamenten en uitbeeldingen van het steenhouwersambacht moet zijn bedoeld als een reclamebord voor de ambachtsman. In het midden stond ooit een Mariabeeld. Na de steenhouwer werd het huis bewoond door onder andere een schilder en een chirurgijn. In de eeuwen daarna werd het huis nog vaak verkocht. 
In 1929 werd het huis gekocht door ‘Hendrick de Keyser’. Het werd achtereenvolgens gerestaureerd in 1934 en 1972-'73.

Voor meer informatie zie Huizen in Nederland, deel III Zeeland en Zuid-Holland, pp. 333-337.