St. Jans Gasthuis

Uit archiefstukken blijkt dat dit gasthuis, onder patronaat van Johannes de Doper, reeds werd gesticht in 1346. Het gebouw deed tot 1840 dienst als ziekenzaal. Daarna was ondermeer de ‘stadsboter- en eierhal' in de benedenruimte gevestigd.

Het pand bezit een van de vroegste en best bewaarde renaissance gevels van ons land. Van de stijl getuigen vooral de natuurstenen onderdelen zoals het rijk gebeeldhouwde cartouche met het bouwjaar 1563, de klassieke beeldnis met het beeld van Johannes de Doper en de ingemetselde medaillons met uit de gevel stekende koppen. 

In 2015 werd een riool, deels daterend van voor 1563, aangetroffen onder en achter de Boterhal. De ouderdom en wijze waarop het was gebouwd was een grote ontdekking. Het bleek het oudste nog bestaande stuk riool in Hoorn. De overkluisde waterloop is inmiddels aangewezen als gemeentelijk archeologisch monument.

Uniek aan de gevel zijn de zes grote, gebeeldhouwde klauwstukken met manshoge, in rolwerk gevatte figuren: zij zijn gemodelleerd naar prentwerk van de Antwerpenaar Cornelis Florisz en vormen een van de meest aansprekende voorbeelden van deze ornamentstijl in de Noordelijke Nederlanden.

De begane grond bestaat uit één grote zaal van ruim 20 bij 7 meter, met aan de noordzijde hooggeplaatste vensters. Tegen de muren stonden eens lange rijen bedsteden, waarin de zieken konden worden verpleegd. De zandstenen consoles van de zaal zijn behakt met allerhande maskerkoppen en vormen samen een uniek voorbeeld van renaissance-beeldhouwkunst.

Voor meer informatie zie Jaarverslag Vereniging Hendrick de Keyser 85 (2003), pp. 11-12. Zie ook Jaarverslag Vereniging Hendrick de Keyser 90 (2008), pp. 18-19, 91 (2009), pp. 28-29, en 92 (2010), p. 34.