Oostergeest

De buitenplaats Oostergeest omvat bijna elf hectare met maar liefst tien rijksmonumenten, waaronder naast het historische hoofdhuis een voormalige tuinmanswoning, een koetshuis, drie priëlen, een moestuin met tuinmanschuur, een ooievaarsnest en een grote, uit verschillende perioden daterende groenaanleg. Huis, tuin en verschillende bijgebouwen vormen een mooi voorbeeld van de rijke geschiedenis van de Nederlandse buitenplaatsencultuur.

Oostergeest ligt ten noordwesten van Warmond, binnen de bebouwde kom in de drukbevolkte provincie Zuid Holland. Het huis heeft een lange geschiedenis die teruggaat tot 1651 toen Cornelis van Rosenburgh, baljuw van Esselickerwoude (nu Woubrugge) en schout van Warmond een boerderij op deze plaats kocht. Hij liet deze uitbreiden tot een hofstede met een fors voorhuis en een rijk aangekleed interieur. Er was onder andere een kamer met goudleerbehang. Gedurende de 17de en vroege 18de eeuw volgden verschillende eigenaren en werd de hofstede gaandeweg verfraaid. Een illustere bewoner was de Zwitserse arts Johann Konrad Amman, die een belangrijke rol speelde in het dovenonderwijs in Nederland.

In 1726 kwam de hofstede in het bezit van de Rotterdamse vendumeester Cornelis Schrijver, die het permanent bewoonde met zijn zoon Paridanus, predikant in de kerk van Warmond. Onder de Schrijvers werd het terrein aanzienlijk vergroot, het huis verbouwd en de tuin ingericht naar de Franse tuinmode met strakke perken en paden, een ‘sterrenbos’ en een menagerie. Zij gaven aan het geheel de naam ‘Oostergeest’. Na het overlijden van Paridanus Schrijver in 1733 volgden wederom verschillende eigenaren en verfraaiingen aan huis en tuin. In 1765 kwam de buitenplaats door vererving in het bezit van de familie De Smidts. Het huis werd onder meer lang gebruikt door Maria de Smidts en later door haar dochter Anna van Geemen en diens echtgenoot Adolph Wolters.

Na hun overlijden kwam Oostergeest in 1839 in bezit van Aleida Hermanna Christina van der Wijck en Otto Leopold van Limburg Stirum, een hooggeplaatste legerofficier. Van der Wijck zal het huis wellicht uit haar jeugd hebben gekend; haar kinderloze tante was eigenaresse van Huis te Warmond. Een jaar voor de aankoop van Oostergeest trouwde Van der Wijck op Huis te Warmond, maar ze streek met haar echtgenoot neer in Zutphen. Zij gebruiken Oostergeest als zomerhuis. In deze periode werd de tuin ‘verlandschappelijkt’ met slingerende waterpartijen en paden. Nadat Van der Wijck plotseling stierf tijdens een reis in Mühlhausen (nu Mulhouse), verkocht haar weduwnaar Oostergeest in 1850 aan Hillegonda Rachel Ganderheyden, weduwe van de arts Wilhelmus Leemans.

De weduwe Leemans woonde hiervoor in Leiden en bezat in Warmond ook de buitenplaats Weltevreden, die zij samen met haar man in 1836 had gekocht. Hillegonda bewoonde Oostergeest met haar twee ongehuwde dochters. Zoon Conradus was Egyptoloog en ruim vijftig jaar directeur van het Museum van Oudheden in Leiden en bezocht met zijn gezin zijn moeder en zussen in weekenden en zomers. De buitenplaats is sindsdien nooit meer verkocht. Oostergeest was toneel van feestelijke bijeenkomsten, logeerpartijen en huwelijken, maar was boven alles een écht familiehuis. Er woonden zes generaties Leemans en elk zorgden zij voor de verbetering, uitbreiding en onderhoud van dit bijzondere ensemble. De laatste 25 jaar werd dat gedaan door Joan Willem Leemans en zijn echtgenote Lucelle Leemans-van Nispen tot Pannerden. Met veel kennis, zorg en liefde en een ongekende inspanning zetten zij zich in voor het behoud van Oostergeest in al haar facetten: van gebouwen en tuinaanleg tot historische interieuronderdelen en het familiearchief. Samen met een grote schare buurtbewoners, vakmensen, deskundigen en vrienden heeft de familie niet alleen de materiële, maar ook de immateriële waarden van Oostergeest in perfecte staat behouden. Zij lieten het hoofdhuis aanpassen aan de eisen van de moderne tijd, restaureerden onder meer het dak, de tuinmanswoning, het koetshuis en de priëlen, lieten de Laan van Oostergeest en de lindelaan renoveren, delen van de tuinen opnieuw inplanten en legden een collectie kuipplanten aan. In 2023 heeft Joan Willem Leemans, vlak voor zijn overlijden, de buitenplaats overgedragen aan Hendrick de Keyser om te garanderen dat het beheer van het huis en landgoed ook op lange termijn wordt voortgezet op de wijze zoals de familie dit al meer dan 170 jaar doet. Het huis blijft particulier bewoond door de familie.

Het hoofdvolume van Oostergeest is sinds de bouw in 1651 nagenoeg onveranderd bewaard gebleven. De classicistische voorgevel is opgetrokken in roodbruine bakstenen met klezoren op de hoeken en rond de vensters. Begin 19de eeuw kreeg het pand empirevensters en een nieuwe entreepartij, vermoedelijk is toen ook de daklijst versoberd. Inwendig dateert de aankleding van de kamers uit verschillende perioden, zo is er een opkamer met een beschilderd 17de-eeuws plafond, een pronkvertrek met een zeer rijk interieur in rococostijl en een zitkamer met een biedermeier-plafond. Aan de achterzijde van het huis zijn in het verleden verschillende wijzigingen aangebracht. Omstreeks 1710 werd een koepelkamer gebouwd, die via een gang aan het hoofdhuis is verbonden. Ook kwam er een nieuwe keukenuitbouw en verschillende dienstvertrekken. In de loop van de tijd is deze dienstvleugel – door de familie Leemans het ‘bijhuis’ genoemd en tegenwoordig een zelfstandige woning – meermaals verbouwd. In het parkbos zijn elementen uit zowel de 17de, 18de, 19de, 20ste én 21ste eeuw aanwezig.