Kranenbreukershuis

Het Kranenbreukershuis is de oudst bewaard gebleven ambachtelijke werkplaats van Tegelen. Het dorp Tegelen aan de Maas heeft een zeer lange traditie van het bakken van kleiwaren. De naam van het dorp is afgeleid van het Latijnse woord 'Tegula' (dakpan). In de 18de eeuw kende Tegelen een hernieuwde bloei van de kleiwarenindustrie. In de 19de eeuw had Tegelen ook een bloeiende sigarenindustrie en ijzergieterijen.

Het Kranenbreukershuis is gelegen in de historische kern van Tegelen. In de voorgevel van het hoofdgebouw staat een fraai gesmeed jaartalanker met het bouwjaar 1767. Het hoofdgebouw werd in dat jaar nieuw opgetrokken in opdracht van het echtpaar Houba-Cruysbergh. Zij vestigden op deze gunstige locatie een bierbrouwerij. Waarschijnlijk werd deze functie gecombineerd met die van herberg. In het grote pand was een brouwzaal of gelagkamer. In de top van de voorgevel prijkt nog steeds een roerspaan, een karakteristiek brouwersattribuut.

In het laatste kwart van de 18de eeuw werd het gebouw uitgebreid met een klein voorgebouw of woonhuis en een achteraanbouw.

Van 1829 tot 1877 was in het achterhuis van het pand de pottenbakkerij van de families Krambrucher en Gitmans gevestigd ('Kranenbreukershuis' is een verbasterde naam die naar de familienaam Krambrucher verwijst). Van 1877 tot 1949 was het pand in gebruik als tabaksfabriek van de familie Beurskens. Deze functiewisselingen gingen gepaard met verbouwingen: omstreeks 1830 en opnieuw omstreeks 1900 werd het pand vergroot en gemoderniseerd.

Vanaf het begin van de 20ste eeuw hebben geen grote verbouwingen meer plaatsgevonden. Ook werd het huis niet meer bewoond. Dit heeft ertoe geleid dat grote delen van het pand bewaard zijn gebleven. Daarvan getuigt onder meer de oorspronkelijke schouw in de keuken, die tijdens de bouw in de 18de eeuw werd aangebracht. Gebrek aan onderhoud betekende echter een steeds verdere verkrotting van het complex.

 

Het gebouw stamt uit 1767. Het pand werd achtereenvolgens gebruikt als brouwerij, pottenbakkerij en tabaksfabriek. Het rijksmonument verkeert al jaren in desolate staat. In 2002 is een deel ingestort. Eind 2009 heeft de gemeente het monument aangekocht en de meest noodzakelijke werkzaamheden uitgevoerd om verder instorten te voorkomen. 

In 2011 is het gebouw aan Vereniging Hendrick de Keyser overgedragen om herbestemming mogelijk te maken. Een grote restauratie is in 2012-2013 uitgevoerd.

Voor meer informatie zie Jaarverslag Vereniging Hendrick de Keyser 93 (2011), pp. 10-12, Jaarverslag 95 (2013), pp. 26-27 en Huizen in Nederland (2018), pp. 380.