De Cruquius, vml. Stoomgemaal

De Cruquius is een van de bekendste industriële monumenten van ons land. Het gemaal werd gebouwd in de jaren 1846-1849 en ingezet voor de inpoldering van het Haarlemmermeer, een krachttoer van de eerste orde. Voor deze tijd was wind het belangrijkste hulpmiddel in de Hollandse strijd tegen het water.

Omdat voor industriële gebouwen nog geen goede vorm bestond, greep ingenieur J.A. Beijerinck, die het ontwerp maakte, terug op Engelse voorbeelden en de stijl van de neogotiek. Het gebouw oogt als een burcht met kantelen en hoge gietijzeren vensters. Zware muren met enorme steunberen maakten het gebouw bestand tegen de krachten van water en stoom.

Omdat in Nederland op stoomgebied nog onvoldoende ervaring bestond, maakten de Engelse ingenieurs Gibbs en Dean het ontwerp van de stoommachine. Acht door het gebouw stekende balansen dreven de zuigerpompen van het gemaal aan. Deze pompten het water omhoog op de houten stortvloer rond de machinetoren, vanwaar het de Haarlemmerringvaart instroomde.

Dit wonder van 19de-eeuws vernuft en techniek bleef tot 1933 in gebruik. Ook toen al onderkende men het historische belang van het gemaal: het werd museum en in de jaren zeventig het eerste industriële monument van Nederland dat onder rijksbescherming kwam. In 2010-2011 is een grote restauratie van het casco van het gemaal uitgevoerd.

Bekijk foto's en flash panorama's van het gemaal >>.

Voor meer informatie zie Jaarverslag Vereniging Hendrick de Keyser 91(2009), pp. 10-11 en 46-61 en 92 (2010) pp. 24-25.

Voor meer informatie over het museum en de openingstijden zie www.museumdecruquius.nl.

Ook de bouw van het gemaal, in een put op 7,5 meter onder NAP, was een staaltje van technisch kunnen: kettingmolens, heistellingen en werklieden werden na grote aanvangsproblemen aan het werk gezet. 

Omdat in Nederland op stoomgebied nog onvoldoende ervaring bestond, maakten de Engelse ingenieurs Gibbs en Dean het ontwerp van de stoommachine.